Ο κ. Παπαϊωάννου είχε την ευγενή καλοσύνη να θέσει στην διάθεσή μου τις προτάσεις που έστειλε προ καιρού στην υπουργό γεωργίας και να δεχτεί να δοθούν και στην δημοσιότητα. Τον ευχαριστώ πολύ και μακάρι, όχι μόνο το υπουργείο (που δεν έχει απαντήσει ακόμη) αλλά και οι τοπικές αρχές να λάβουν σοβαρά υπόψιν τις προτάσεις ενός ανθρώπου που έχει ταυτίσει την ζωή του με το ελληνικό κρασί και την Νεμέα.
Ευ. Σπινθάκης
Θέλω αρχικά να δηλώσω ότι είμαι κατά κύριο επάγγελμα αγρότης –αμπελουργός.
Ιστορικά η καλλιέργεια του αμπελιού και η παραγωγή κρασιού (οινοποίηση) ήτο αναπόσπαστα μέρη μιας και μόνης ιδιότητας, αυτής του αμπελουργού.
Από τη σκοπιά λοιπόν ενός αγρότη, θα αναφερθώ στους επιμέρους τομείς που είναι η πρωτογενής παραγωγή, η μεταποίηση και η αγορά..
Οι τομείς αυτοί είναι απαραίτητο να ενταχθούν σε μια ιστορικά εξελικτική πορεία μέχρι σήμερα, έτσι που να διαφανούν παραλείψεις, στρεβλώσεις, κακές αποφάσεις που οδήγησαν στη μείωση της παραγωγής πολλών παραδοσιακών αγροτικών προϊόντων και το χειρότερο στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας.
Η αγροτική εξέλιξη σε παγκόσμιο επίπεδο , υπάκουσε στην ανάγκη αύξησης της παραγωγής λόγω των αυξημένων διατροφικών αναγκών στον πλανήτη, κυρίως σε ποσότητα αγαθών. Κυρίαρχος συντελεστής ανταγωνιστικότητας το δραχμικό κόστος παραγωγής. Συστατικά γνωρίσματα του συντελεστή αυτού, ήτο η μεγιστοποίηση των μονάδων παραγωγής, οι εύφορες πεδινές και αρδευόμενες εκτάσεις, οι κλιματολογικές συνθήκες, η τεχνολογία, η υποδομή, ακόμα και το πολιτικό σύστημα. Όλα αυτά έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην κατάκτηση των παγκοσμίων αγορών, ακόμα και στις περιόδους άκρατου προστατευτισμού, που όπλα του ήταν οι δασμοί και οι επιδοτήσεις στην εξαγωγή. Με δυο λόγια, η ποσότητα της παραγωγής με βάση το δραχμικό κόστος, γκρέμιζε τα σύνορα των δασμών, με αποτέλεσμα το άνοιγμα των αγορών, αυτό που με δέος σήμερα ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση. Ο μονόδρομος αυτός της μεγιστοποίησης της παραγωγής οδήγησε άκριτα εις βάρος της ποιότητας και κυρίως της υγιεινής των αγαθών, καλλιέργησε δε παράλληλα την καταναλωτική σπατάλη.
Η φορά αυτή των πραγμάτων , αγνόησε ότι μετά τον κορεσμό , ένα μέρος στις κοινωνίες, αυξανόμενο συνεχώς, έδειχνε ευαισθησία σε ζητήματα ποιότητας και κυρίως υγιεινής ,σαν αξίες, έναντι της τιμής του δραχμικού κόστους.
Ας έρθουμε τώρα στα ελληνικά πράγματα.
Καταρχήν δεν υπήρξε καμία συγκριτική μελέτη και αξιολόγηση πλεονεκτημάτων ή μειονεκτημάτων και των δυνατοτήτων της χώρας ανά περιοχή και καλλιέργεια.
Δεν υπήρξε στρατηγική επάρκειας και ανταγωνιστικότητας , αντιθέτως , σειρά αρνητικών παρεμβάσεων οι οποίες απομείωσαν την παραγωγή, πολύ δε περισσότερο την ανταγωνιστικότητα.
Να αρχίσει κανείς από τις αγορανομικές αποφάσεις; Δηλαδή η αποστέρηση αγροτικού εισοδήματος χάριν της μείωσης του πληθωρισμού, που αποτέλεσαν σημαντικό αντικίνητρο στη συνέχιση της παραγωγής, πολύ δε περισσότερο της ποιοτικής, που ήτο οικονομικά απαγορευτική. Υιοθετήθηκε έτσι ένα καθεστώς, κατάλοιπο της κατοχικής μαύρης αγοράς, με όλες τις αρνητικές συνέπειες και στην παραγωγή και στην αγορά, ακόμη μέχρι και σήμερα. Τραγικό οικονομικό συμπέρασμα, είναι ότι αντί να αυξήσουμε την παραγωγή, προς εξισορρόπηση των τιμών στην αγορά, μειώσαμε και μειώνουμε την παραγωγή με αντικίνητρα.
Επίσης το αέναο καθεστώς των δασμών και των ενισχύσεων , περιφρούρησε τη στατικότητα, αν όχι την οπισθοδρόμηση της παραγωγής.
Ένα ακόμα τραγικό οικονομικό συμπέρασμα, δηλαδή ένα πρόσκαιρο εργαλείο αναδιάρθρωσης (δασμοί-ενισχύσεις), χάριν της παραγωγής και ανταγωνιστικότητας, ενήργησε ως παραισθησιογόνο αδράνειας , πέραν της διαφθοράς στη διαχείριση του στρεβλού αυτού συστήματος.
Αποτέλεσμα όλων αυτών, το τεράστιο έλλειμμα στο εμπορικό μας ισοζύγιο, που συνέχεια διευρύνεται και η εγκαθίδρυση ενός αρνητικού οικονομικού συστήματος, αυτού της παραοικονομίας, που τελευταία πολλοί πιστεύουν ότι θα μας βγάλει αλώβητους από την οικονομική κρίση.Δεν θα σας κουράσω άλλο με τις απαισιόδοξες διαπιστώσεις ,που πολλοί αρκούνται σήμερα μόνο στη ..διαπίστωσή τους. Το δέον γενέσθαι θα πρέπει να μας απασχολήσει έστω και τώρα.Ας ξεκινήσουμε από τον πρωτογενή τομέα παραγωγής.
Η χώρα μας διαθέτει πολλές, μη εύφορες εκτάσεις, ελάχιστες εύφορες πεδινές και κατά μεγάλο μέρος μικρό κλήρο. Διαθέτει όμως άριστες κλιματολογικές συνθήκες, υψόμετρο, επίδραση θαλάσσιας αύρας και κληρονομιά πολιτισμού, ένα μέρος του οποίου είναι, οι γνώσεις και εμπειρίες σε πάρα πολλά αγροτικά προϊόντα και είδη καλλιεργειών.
Διαθέτει ένα πλεονάζον ανθρώπινο δυναμικό, αυτό των νέων με γνώσεις ανώτερης και ανώτατης παιδείας, που βρίσκονται ή οδηγούνται σε επαναστατική ανεργία, περιμένοντας ένα διορισμό. Κι αυτό επειδή στον εκάστοτε προϋπολογισμό αναγράφονται τεράστιες δαπάνες μισθών και συντάξεων του Δημοσίου Τομέα και ελάχιστες αγροτικής ανάπτυξης και κυρίως υποδομών που οδηγούν έτσι στην ψευδαίσθηση της κοινωνικής καθιέρωσης και ασφάλειας, μόνο στον Δημόσιο Τομέα.
Επίσης οι τεράστιοι πόροι των κοινοτικών ενισχύσεων, περιεβλήθησαν την όχι ανύποπτη αλωπεκή των κοινωνικών δαπανών, έναντι του κύριου στόχου της παραγωγής πλούτου και των εξ αυτών κοινωνικών παροχών.Ας επανέλθουμε στον πρωτογενή τομέα και τις δυνατότητές του.Οι μη εύφορες λοφώδεις εκτάσεις με τις δεδομένες κλιματολογικές συνθήκες , μπορεί να παραγάγουν υψηλής ποιότητας και υγιεινής προϊόντα, η υπεραξία των οποίων όχι μόνο αποσβένει το κόστος παραγωγής αλλά αφήνει και κέρδος. Στην περίπτωση αυτή ενδείκνυται η βιολογική γεωργία, η οποία προσδίδει μια ακόμη υπεραξία, και περιβαλλοντικά, αποτελεί κοινωνική ανάγκη.
Η παραγωγή προϊόντων αυτής της κατηγορίας, αποτιμάται στην αγορά με το κριτήριο ΠΟΙΟΤΗΤΑ - ΤΙΜΗ.
Η παραγωγή αυτών των προϊόντων , όχι μόνο θα καλύψει ανάγκες εσωτερικού, αλλά κυρίως θα επιτύχει εξαγωγές και θα ισοσκελίσει ανάγκες εισαγωγής άλλων.
Οι πεδινές εύφορες εκτάσεις θα πρέπει να παραγάγουν προϊόντα στρατηγικής ποσοτικών αναγκών, το δε τυχόν αυξημένο κόστος παραγωγής τους , θα πρέπει να μειωθεί κυρίως με δαπάνες υποδομής , αλλά θα πρέπει να διατηρηθούν, διότι η συμπληρωματική δαπάνη κόστους παραγωγής θα είναι πολύ μικρότερη εκείνης της συναλλαγματικής, για εισαγωγές. Με δυο λόγια η μείωση του ελλείμματος στο εμπορικό μας ισοζύγιο. Τα προϊόντα ποιοτικής και υγιεινής παραγωγής, θα πρέπει να ενσωματώσουν και την υπεραξία της τυποποίησης και επώνυμης συσκευασίας, όχι μόνο για την αύξηση του αγροτικού εισοδήματος αλλά επιπλέον για την εγκυρότητα και υπευθυνότητα του προϊόντος, επίσης το κτίσιμο φήμης και μεριδίου αγοράς.
Αυτός ο τρόπος παραγωγής και επώνυμης συσκευασίας , θα δέσμευε κάθε νέο παραγωγό για καλύτερη ποιότητα ,σαν επιτακτική ανταγωνιστική ανάγκη. Δείγμα αυτής της φιλοσοφίας αποτελεί ο αμπελοοινικός κλάδος. Περί το 1980 τρεις- τέσσερις μικροί παραγωγοί, μεταξύ των οποίων , ο μόνος κατά κύριο επάγγελμα αμπελουργός – οινοποιός, δημιουργήσαμε την θετική εξέλιξη του τομέα που σήμερα όχι μόνο ανέτρεψε το αρνητικό κλίμα που επικρατούσε στο εξωτερικό, αλλά με τις συνεχείς διακρίσεις και δημοσιεύσεις από έγκυρους κριτικούς , δίνει μια ελπίδα περεταίρω θετικής εξέλιξης. Πέραν αυτού υποκατέστησε εισαγωγές εμφιαλωμένων κρασιών (95% - 5%), δημιούργησε απασχόληση σε παλαιά και νέα επαγγέλματα , όπως γεωπόνοι- οινολόγοι , οινοκριτικοί δημοσιογράφοι, οινοχόοι κ.λ.π., αλλά το σημαντικότερο, 500 νέοι παραγωγοί βρήκαν μια ενδιαφέρουσα επαγγελματική απασχόληση , αξιοποιούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας και παράγουν πλούτο. Όλα αυτά σε ελάχιστο χρόνο.
Και φθάνουμε αισίως στον τομέα αγορά εσωτερικού και εξωτερικού.
Πολλοί βιάζονται. Καλώς! Να προσέξουν όμως να μη σκοντάψουν.
Στο εσωτερικό, η γνωριμία και ζήτηση ενός νέου προϊόντος μικρής παραγωγής, βασίζεται κυρίως σε προσωπικές πωλήσεις και σε ελάχιστες δαπάνες προβολής, όσες το μέγεθος της μονάδας επιτρέπουν αλλά και οι δυνατότητες σταθερής ποιοτικής παραγωγής.
Στο εσωτερικό, δυστυχώς υπάρχουν πολλές στρεβλώσεις στην αγορά. Θα αναφέρω μόνο δυο απ’ τις πολλές.α) Οι εκπτώσεις επί του τιμολογίου πώλησης, τα πιστωτικά σημειώματα, τα δώρα κ.λ.π. μέχρι τον λιανοπωλητή αντιπροσωπεύουν το 50 % τουλάχιστον της αξίας του προϊόντος. Τα καταστήματα λιανικής πώλησης , ενώ πωλούν τοις μετρητοίς , πληρώνουν μέσω χονδρεμπόρων, με επιταγές που φθάνουν σήμερα και τους 8 – 10 μήνες. Στην περίπτωση αυτή το κόστος χρήματος για 8 - 10 μήνες επί του τζίρου των λιανικών πωλήσεων, ανέρχεται σε τεράστια ποσά, τα οποία είναι εις βάρος του παραγωγού και αποτελούν άδηλο κέρδος των λιανοπωλητών.
Τα γνωρίζει αυτά το Υπουργείο Οικονομικών και η επιτροπή ανταγωνισμού;
Φθάσαμε ήδη στο κυρίαρχο θέμα των εξαγωγών.
Μιλάμε πάντα για ποιοτικά προϊόντα μικρής παραγωγής. Είναι κανόνας ότι ένα προϊόν που δεν είναι γνωστό, δεν ζητιέται. Το ζητούμενο είναι λοιπόν πώς θα γίνουν γνωστά αυτά τα προϊόντα. Για τα προϊόντα μεγάλης παραγωγής και μικρού κόστους έχει βρεθεί τρόπος: τοποθέτηση- διαφήμιση.
Εδώ η διαφημιστική δαπάνη και το κόστος διανομής επιβαρύνουν , ανά μονάδα προϊόντος , ελάχιστα. Στο κάτω – κάτω, ο καταναλωτής πληρώνει το κόστος της διαφήμισης.
Τα ποιοτικά προϊόντα μικρής κατά κανόνα παραγωγής, δεν αντέχουν στον τρόπο αυτό γνωριμίας και ζήτησης. Πρέπει όμως να γίνουν γνωστά. Πιστεύω πως ένας τρόπος υπάρχει ,για να γίνουν αρχικά γνωστά και στη συνέχεια να τα ζητήσουν οι καταναλωτές
Οι παραγωγοί να στέλνουν ανελλιπώς δείγματα σε όσους περισσότερους διαγωνισμούς μπορούν, οπότε με το μικρότερο κόστος συμμετοχής και αποστολής, θα αποσπούν βραβεύσεις, εάν βέβαια τα προϊόντα τους το αξίζουν. Οι συνεχείς βραβεύσεις, και αυτό έχει γίνει κατά ένα ικανοποιητικό ποσοστό μέχρι σήμερα, αποτελούν τον πιο έγκυρο και αντικειμενικό τρόπο γνωριμίας (δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων) και κατ’ επέκταση ζήτησης, δημιουργώντας το ενδιαφέρον διακινητών και οινοφίλων.
Συλλογικός τρόπος γνωριμίας, είτε από μέρους των παραγωγικών φορέων, είτε μέσω του ΟΠΕ.Μέχρι σήμερα επικρατεί ένα μικρόψυχο ατομικό ανταγωνιστικό στοιχείο. Τίνος τα κρασιά, με δαπάνη του φορέα, θα προβληθούν σ’ένα ελληνικό περίπτερο;
Υπάρχει μια απλή λύση. Συγκροτείται μια ομάδα γευσιγνωστών, κατ’ αρχήν Ελλήνων και καλούνται οι παραγωγοί να θέσουν υπό την κρίση της ομάδας αυτής τα δείγματα εκείνα που πιστεύουν ότι θα πληρούν κριτήρια επιλογής. Τα επιλεγέντα θα από- τελούν τα κρασιά εκείνα που θα παρουσιασθούν σε εκθέσεις , που οι φορείς κρίνουν ότι υπάρχει ενδιαφέρον για συμμετοχή. Στην προκειμένη περίπτωση φορέας μπορεί να είναι ο ΟΠΕ ή ένωση παραγωγών.
Οι ίδιοι φορείς προσκαλούν με έξοδά τους 5 ή περισσότερους οινοκριτικούς, γνωστού κύρους, που σε πολλές περιπτώσεις είναι και εκδότες ή συνεργάτες εκδόσεων αμπελοοινικού ενδιαφέροντος. Τα δείγματα επιλογής της πρώτης περίπτωσης, τίθενται σε κριτική γευσιγνωσία, τα αποτελέσματα της οποίας ασφαλώς θα δημοσιευτούν στον τύπο ,τουλάχιστον των χωρών καταγωγής τους.
Χρειάζεται επιμονή, δεν υπάρχει άλλος τρόπος.
Τελειώνοντας, παρακαλώ να μου επιτραπεί να αναφερθώ σε ένα σημαντικό θέμα, το οποίο περιμένω χρόνια να ακούσω από υπεύθυνα χείλη. Το ζήτημα της χώρας μας είναι κυρίως η αύξηση του παραγόμενου πλούτου και όχι η κατανομή ή ανακατανομή του δανεικού πλούτου. Η παραγωγή και κατανομή πλούτου, επιτυγχάνεται με μια μορφή σύγχρονης επανάστασης, αυτής των γνώσεων.
Θα’ θελα επίσης ν’ ακούσω την επίκληση του πατριωτισμού των Ελλήνων, η οποία σήμερα βρίσκεται σε νάρκη.
Ευχαριστώ ,
ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ
Αμπελουργός -Οινοποιός