Πώς οργανώθηκε η λεηλασία των ελληνικών Εθνικών ναών από τους Γότθους

Μετά το τέλος της εκστρατείας ο Αλάριχος οδήγησε τους Φοιδεράτους του, πιθανά και μεγάλη μοίρα Οστρογότθων και επέστρεψε στην Βουλγαρία. Βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη όταν κατά τα τέλη του Ιανουαρίου 395 μ.Χ. λήφθηκε η πληροφορία ότι πέθανε στα Μεδιόλανα ο Θεοδόσιος και μοιράσθηκε η αυτοκρατορία στα 2 στους 2 υιούς του, ανατολικά στον Αρκάδιο με επίτροπο τον Ρουφίνο, Γαλάτης και πονηρότατος αυλικός και δυτικά στον Ονώριο με επίτροπο τον Στηλίχωνα, στρατηγός Βάνδαλος στην καταγωγή αλλά καλά στερεωμένο στο ρωμαϊκό μεγαλείο. Οι 2 αυτοί επίτροποι μισούσαν ο ένας τον άλλον και επιδίωκαν να συγγενέψουν με τους κηδεμόνες τους.

Ο Στηλίχωνας μάλιστα αφού πάντρεψε την κόρη του Μαρία με τον Ονώριο στοχάσθηκε να δώσει και την άλλη του κόρη Θερμαντία στον Αρκάδιο. Αυτόν όμως επεδίωκε να αποκτήσει γαμπρό ο Ρουφίνος, όταν με μια παγίδα που στήθηκε από τον αυλικό Ευτρόπιο, ο Αρκάδιος νυμφεύθηκε την Ευδοξία, που ήταν Γαλλίδα στην καταγωγή. Τα συνοικέσια αυτά όξυναν τα πράγματα και λόγοι κρυφοί για εκδίκηση παρακίνησαν και τους μεν και τους δε να κινήσουν ενάντια τα όπλα τους. Ευκαιρία έδωσε η πρόσκτηση της Ελλάδας στην Ανατολή. Η παλιά Ρώμη την διεκδίκησε ως δήθεν μητέρα. Ο δε Ονώριος απείλησε ότι με τα όπλα θα την αποσπούσε από τον αδελφό του Αρκάδιο. Απειλούσε, διότι γνώριζε ότι εκτός των Φοιδεράτων, η Ανατολή ήταν γυμνή από Ρωμαϊκές λεγεώνες, επειδή αυτές οδηγούμενες από τον Θεοδόσιο στην Δύση παρέμειναν εκεί. Απειλούσε και ο Στηλίχων, διότι ήθελε να επιβληθεί στην Ανατολή.

Η κατάσταση αυτή δεν διέφυγε στον Αλάριχο. Ζήτησε λοιπόν την ανανέωση της έξοχης θέσης που κατείχε κατά την περίοδο του Θεοδοσίου αλλά δεν πέτυχε κάτι.

Ο θρυλικός στρατηγός του Ιουστινιανού Βελισάριος υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους στρατιώτες της ιστορίας. Με τις δυνατότητές του σύντριψε Βάνδαλους, Γότθους και Πέρσες.

Ο Αλάριχος τότε εξήλθε από την Κωνσταντινούπολη και συγκάλεσε τους Γότθους στην Φιλιππούπολη και κήρυξε το πρώτο του κίνημα κατά τους κράτους. Καμιά πληροφορία δεν υπάρχει για το πλήθος των στρατιωτών του. Αντίθετα είναι γνωστό ότι το στράτευμά του το ακολουθούσαν και σμήνη ανέργων, που είχαν ως επάγγελμα την χριστιανική θρησκεία, ή μάλλον τον εν ονόματι αυτής διωγμό του Ελληνικού Εθνισμού και φυσικότατα την σύληση και λαφυραγωγία των πλούσιων Ελληνικών τεμενών. Η εκκίνηση έγινε το καλοκαίρι του 395. Οι Γότθοι κατέβαιναν βαριά προς την βασιλεύουσα. Τόσο ήταν φοβεροί ώστε αμέσως ο εκπέμφθηκαν από τον Αρκάδιο ικεσίες προς τον Ονώριο να προφτάσει την αποστολή των λεγεώνων ώστε να κατασταλεί από αυτές η ανταρσία.

Ο Στηλίχωνας ξεκίνησε και γρήγορα είχε φτάσει στην Μακεδονία, ενώ οι Γότθοι λεηλατώντας την Θράκη βράδυναν την πορεία τους. Όταν έφτασε εκείνος στην Θεσσαλονίκη οι Γότθοι κύκλωσαν τα τείχη της βασιλεύουσας. Προφανές είναι ότι αν ο Στηλίχωνας κτυπούσε τους Γότθους στα νότα θα τους κατέβαλλε. Διατάχθηκε όμως να επιστρέψει στην Ιταλία και να αφήσει τις λεγεώνες στην Θεσσαλονίκη.

Η μεταβολή έγινε διότι ο Ρουφίνος προέβηκε σε συνεννοήσεις με τον Αλάριχο και πέτυχε να τον απομακρύνει από την Κωνσταντινούπολη αλλά δεν κατέστειλε την ανταρσία.

Ο Ζώσιμος ο οποίος είναι ενθουσιώδης Εθνικός αναφέρει ότι ο Ρουφίνος που είναι επίτροπος του Αρκάδιου, προέτρεψε τον Αλάριχο να καταστρέψει την Ελληνική πλούσια επαρχία και να αφήσει την Κωνσταντινούπολη ακέραιη. Με αυτόν τον τρόπο και την Κωνσταντινούπολη θα διέσωζε και θα εκδικούνταν και τους Εθνικούς, προκαλώντας την καταστροφή, η οποία ακολούθησε μετά συστηματικά, μετατρέποντας την ακμάζουσα επαρχία σε ερείπια την οποία εξάλλου δεν μπορούσε να κρατήσει για την Ανατολή, αφού ο Στηλίχωνας είχε τόσες πολεμικές δυνάμεις και θα την κατακτούσε για την Δύση.

Οι χώρες της παλιάς Ελλάδας και τα μνημεία της αρχαιότητας τα οποία έως τότε είχαν μείνει σχεδόν άθικτα, έπαθαν τόσες μεγάλες καταστροφές, ώστε αυτή η επιδρομή των Βησιγότθων μπορεί να θεωρηθεί ότι επέφερε το τέλος του αρχαίου κόσμου στις ένδοξες χώρες της παλιάς Ελλάδας. Η συμφορά αυτή υπήρξε τόσο μεγάλη, ώστε ο ιστορικός Ζώσιμος, ο οποίος άκμασε 50 χρόνια αργότερα, βεβαιώνει ότι κατά τους χρόνους του ακόμη φαίνονταν τα φοβερά σημάδια της καταστροφής ενώ ο ιστορικός Ευνάπιος αποδίδει τα αίτια της μανιώδης καταστροφής των αρχαίων ναών και των ιερών στο φανατισμό των Αρειανών μοναχών.

Ο ΑΛΑΡΙΧΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο γοτθικός όγκος, βαρύς και δυσκίνητος, εφόσον ακολουθούνταν από σμήνη παιδιών και γυναικών μέσα σε άμαξες που αποτελούσαν τα κινητά τους στρατόπεδα, προχώρησε δια μέσω της Μακεδονίας στην Θεσσαλία, την οποία και μέχρι το Φθινόπωρο λεηλατούσε και μόλις το Νοέμβριο του 395 ο Αλάριχος έφτασε στις Θερμοπύλες. Σε αυτό το σημείο άρχιζε η επαρχία της Αχαΐας, της οποίας ανθύπατος ήταν εκείνο τον καιρό ο Αντίλοχος. Ο διοικητής αυτός έλαβε άραγε τα απαραίτητα μέτρα; Είναι πραγματικά άγνωστο. Αναφέρεται μόνο ότι στις Θερμοπύλες ο στρατηγός Γερόντιος αντέταξε ασθενή άμυνα με λίγα στρατεύματα και δεν αναχαίτισε την διάβαση του Αλάριχου. Διήλθε αυτός τα στενά, κατά τον Ευνάπιο «ώσπερ δια σταδίου και ιπποκρότου πεδίου τρέχων…». Σε αυτό τον βοηθούσαν οι Χριστιανοί Αρειανοί μοναχοί και αυτό αποδεικνύεται διότι ο ίδιος αναφέρει αγανακτισμένος «…τοιαύτας αυτώ τας πύλας απέδειξε της Ελλάδος η των τα φαιά ιμάτια έχόντων ακωλύτως προσπαρεισελθόντων ασέβεια…». Αυτοί οι μοναχοί εξερέθιζαν το βάρβαρο πλήθος των Βησιγότθων εναντίων των λειψάνων της ειδωλολατρίας. Με αυτές τις συνθήκες ο Αλάριχος στασιαστής ενάντια στο κράτος στρατοκράτης πέρασε με τους Φοιδεράτους Γότθους στην Ελλάδα η οποία κατά το μέγιστο μέρος της ήταν στις παλιές παραδόσεις του 12θέου, που στηρίζονταν στην προγονική εύκλεια και στις τέχνες και στα γράμματα και στις τέχνες παρά στις λόγχες και τις ασπίδες.

Το Ιλλυρικό επί εποχής Αδριανού

Από τις Θερμοπύλες όλος εκείνος ο χείμαρρος ξεχύθηκε στην Βοιωτική πεδιάδα και πολιόρκησε την οχυρή Θήβα όπου είχαν συγκεντρωθεί και αμύνονταν οι Βοιωτοί. Απελπισμένος να καταλάβει την πόλη κατέβηκε στην Αττική. Δεν είναι εξακριβωμένο εάν πριν μετέβη στην Αθήνα πέρασε από την Ελευσίνα καταστρέφοντας τον ναό της Δήμητρας σταματώντας από τότε τα μυστήρια ή αν αναχωρώντας από την Αθήνα για να μεταβεί στην Πελοπόννησο, προέβηκε στην λεηλασία του ιερού. Η πληροφορία είναι ασαφής. Πιθανόν είναι ότι κατά τα Ελευσίνια συλήθηκαν από τα σμήνη των Χριστιανών, παρά από τα στρατεύματα του Αλάριχου. Αυτό εξάγεται διότι ο Γότθος σεβάστηκε τα μνημεία των Αθηνών όταν δέχτηκε να συνθηκολογήσει και δεν τα έβλαψε καθόλου. Ο Ζώσιμος ως ενθουσιώδης Εθνικός αναφέρει ότι ο Αλάριχος δεν πείραξε την πόλη διότι φοβήθηκε το άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς, την οποία από μακριά εξέλαβε ως την ίδια την θεότητα. Αυτό βέβαια είναι υπερβολή δεδομένου ότι ο Αλάριχος είχε σαφή έννοια των έργων τέχνης και φαίνεται ότι μάλλον από θαυμασμό δέχθηκε να περισώσει τα «έργα των θεών», καθώς αποκαλούσε τα αθάνατα μνημεία της κλασσικής εποχής.

Τα γεγονότα αυτά έγιναν την άνοιξη του 396. Το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο ο Αλάριχος ξεκίνησε και εισέβαλλε στην Πελοπόννησο. Κατά κάποια πληροφορία θέλησε να πολιορκήσει την Κόρινθο αλλά είδε ότι αυτό ήταν αδύνατο και χωρίς λοιπόν να αφήσει κάποια φρουρά προχώρησε στο εσωτερικό της χερσονήσου. Πουθενά δεν έβρισκε αντίσταση. Αλλά όπως γίνονταν και αργότερα οι πελοποννήσιοι αποσύρονταν στα βουνά με τέτοιο τρόπο ώστε ελάχιστος πληθυσμός έμενε στις πεδιάδες όπου οι κινήσεις των Γότθων γίνονταν δύσκολες για την εξασφάλιση της επιβίωσής τους.

Η επιδρομή αυτή επέφερε μεγάλα και βαριά τραύματα στην Ελλάδα και ανυπολόγιστες ζημιές στα έργα τέχνης. Δεν επρόκειτο περί κατακτήσεως αλλά περί συστηματικής λαφυραγωγίας των καταλυμένων Εθνικών ναών εκ των οποίων όσα δεν μπορούσαν να κουβαληθούν καταστρέφονταν. Επειδή μάλιστα δεν προλάβαιναν αυτοί που είχαν αναλάβει τις καταστροφές, έκοβαν τις μύτες από τα αγάλματα και τα ακρωτηρίαζαν ώστε να τα παραμορφώσουν.

Τότε, κατά μερικούς, καταστράφηκε και ο ναός του Δία στην Ολυμπία, που εξακολουθούσε να λειτουργεί, μολονότι το αριστοτέχνημα του Φειδία είχε μεταφερθεί στην Κωνσταντινούπολη, στο Λαύσειον όπου κάηκε επί Ζήνωνα, κατά την μεγάλη πυρκαγιά του 475.

Άλλοι πάλι βεβαιώνουν ότι ο ναός καταστράφηκε το 408 και όχι το 396, οπότε καταλύθηκαν οι Ολυμπιακοί από τον Θεοδόσιο τον μικρό.