Του Μπάμπη Παπαδημητρίου

Yπάρχουν στη ζωή στιγμές που πρέπει κανείς να χαρεί και άλλες που θα κλάψει. Το βράδυ της Πέμπτης, ύστερα από πάρα πολύ καιρό, κάθε τίμιος Ελληνας είχε το δικαίωμα να κάνει το πρώτο. Στην πράξη, η συμφωνία διέσωσε την οικονομία, το επίπεδο ζωής, τις αποταμιεύσεις, την αξία των ακινήτων και όλων των άλλων επενδύσεων.

Το συμπέρασμα είναι ότι οι νοικοκύρηδες αυτού του τόπου έχουν πολλούς λόγους να είναι ικανοποιημένοι. Ο κύριος όμως λόγος είναι ότι αυτή τη φορά πήραμε όσα δεν είχαμε φροντίσει να συζητήσουμε αρχικώς, δηλαδή την άνοιξη του 2010.

Η Ελλάδα συζήτησε, αυτή τη φορά, την αναδιοργάνωση των τεράστιων χρεών με τα οποία ανεύθυνοι πολιτικοί φόρτωσαν τις πλάτες των φορολογουμένων. Επραξε όπως ο καθένας που θα είχε να αντιμετωπίσει σωρευμένα χρέη και θα έκανε την ίδια συζήτηση με τον τραπεζίτη του. Με μια ουσιαστική διαφορά. Η διαπραγμάτευσή μας με τις αγορές που μας δάνεισαν γίνεται με την πλάτη των Ευρωπαίων συνεπιβατών μας στο καράβι του ευρώ.

Είναι πολύ καλύτερα έτσι. Το αποδεικνύει το αποτέλεσμα. Σαν να μην έφτανε η ανοησία του πολιτικού συστήματος, ιδιαίτερα μετά το 1979-80, που γιγάντωσε το χρέος μέχρι το 1992, συνεχίσαμε να δανειζόμαστε και για να αναχρηματοδοτούμε το τέρας και για να πληρώνουμε την τροφή του (δηλαδή τους τόκους του). Οταν μάλιστα μπήκαμε στο «κόλπο» του ευρώ, πρακτικώς ήδη στους επόμενους μήνες της υποτίμησης του 1998, με τα μικρότερα επιτόκια που είχαμε ποτέ αντιμετωπίσει, του δώσαμε και κατάλαβε.

Από πρακτική άποψη, η ιστορική συμφωνία της 21ης Ιουλίου 2011 αφαιρεί από την Ελλάδα την ταφόπλακα των σωρευμένων υποχρεώσεων στα αμέσως επόμενα χρόνια. Δείτε το από μια άλλη πλευρά. Αν δεν είχε σκάσει η «φούσκα» με τα σκάρτα χαρτιά, στα οποία είχαν όλοι μαζί -σοβαροί επενδυτικοί οίκοι, τράπεζες, διεθνή αμοιβαία κεφάλαια, ακόμη και κυβερνήσεις- τοποθετήσει ατελείωτες ποσότητες πολύτιμης ρευστότητας, ο διεθνής δανεισμός θα είχε συνεχιστεί με κανονικούς όρους και ρυθμούς. Ολα άλλαξαν όταν το σύστημα έχασε την εμπιστοσύνη του στον ίδιο του τον εαυτό.

Η Ελλάδα ήταν εντελώς απροετοίμαστη στο ενδεχόμενο μιας τόσο σοβαρής διαταραχής της παγκόσμιας αγοράς. Με την προχθεσινή ρύθμιση, η αναταραχή αυτή εξουδετερώνεται.
Αντί να έχουμε μπροστά μας ένα βουνό χρέη, έχουμε μια μακρά σειρά από λόφους, λοφίσκους και βουναλάκια χρεών.
Ο αριθμητής του κλάσματος που δηλώνει το βάρος του χρέους μικραίνει. Κάποιοι θα παρατηρήσουν ότι το δημόσιο χρέος, ακόμη και μετά το «κούρεμα», δεν μικραίνει αρκετά. Θα προσθέσουν μάλιστα, με κάποια απόκρυφη «ικανοποίηση», πως αντιμετωπίζουμε «βελούδινη χρεοκοπία» ή ότι υφιστάμεθα «τοκογλυφική αφαίμαξη για 30 χρόνια».

Το επιχείρημα είναι πολύ φτωχό για τόσο «έξυπνους» επικριτές και ελάχιστα καλύπτει την αποφορά της «κακίας» όσων θα ήθελαν να αρνηθεί η Ελλάδα τις υποχρεώσεις της. Να μεταβληθεί σε κράτος-μπαταχτσή, να αποφασίσει στάση πληρωμών και να κηρύξει μονομερή χρεοκοπία. Με την ελπίδα ότι η καταστροφή που θα επέλθει θα ακυρώσει τα δικά τους δάνεια. Βλέπω από μακριά τους πηχυαίους τίτλους των ιδίων, που θα ζητούν, για λογαριασμό των αδυνάτων, τη σεισάχθεια των χρεών.

Είναι εντελώς αβάσιμη η εκτίμηση ότι η Ελλάδα δεν θα συντηρούσε ένα υψηλό επίπεδο δανεισμού για τα πολλά επόμενα χρόνια. Αν η κρίση δεν μας αποκάλυπτε, οι αγορές θα συνέχιζαν ευχαρίστως να μας ταΐζουν με νέα δάνεια, βγάζοντας «μερικά ποντάκια» πάνω από όσα μπορούν να «αρμέξουν» απ’ τα προσεκτικότερα και πιο τακτικά κράτη. Η παγίδα του χρέους είναι η χειρότερη σκλαβιά και οι πολιτικοί μας δεν έδειξαν σε καμία στιγμή ότι αντιλαμβάνονται τον εξευτελισμό. Τελευταία φορά που φοβήθηκαν από το μέγεθος και τον ρυθμό αύξησης του χρέους ήταν όταν ο Κων. Μητσοτάκης πήρε σκληρά μέτρα για να το περιορίσει (Αύγουστος 1992) και ο Ανδ. Παπανδρέου διοχέτευσε στον ίδιο με προηγουμένως πρόθυμο Τύπο την περίφημη φράση «Ή θα εξαφανίσουμε το χρέος ή το χρέος θα αφανίσει τη χώρα», χωρίς πάντως να λάβει κανένα μέτρο σοβαρού περιορισμού του.

Είναι ορθό να σημειώσουμε ότι οι ημέρες αυτές, όταν μάλιστα θα έχουν ολοκληρωθεί οι προβλέψεις της συμφωνίας, θα σημαδέψουν ότι περάσαμε σε μια νέα εποχή. Το αρχικό Μνημόνιο, που παραμένει σε πλήρη ισχύ, ήταν μια βιαστική συμφωνία με την οποία μας παρασχέθηκαν μέσα πυρόσβεσης. Η φωτιά τώρα έχει σβήσει. Χρειάζεται όμως να μαζέψουμε τα συντρίμμια, να πετάξουμε τα αποκαΐδια και να αρχίσουμε τις σοβαρές επισκευές. Εξάλλου, δεν θα φτάναμε ποτέ στην παρούσα συμφωνία ανάνηψης, αν δεν είχε βρεθεί μια θαρραλέα κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Ηταν η έγκριση του Μεσοπρόθεσμου που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για να εξευρεθεί μια συνολική λύση, η οποία ξεκινά από την αντιμετώπιση του επαχθούς εμποδίου που προκαλεί το κρατικό χρέος στην ελληνική οικονομία.

Το επόμενο βήμα, για να επιτύχει, πρέπει να αναδιατάξουμε το μείγμα μέτρων του Μεσοπρόθεσμου, ώστε να καταστεί περισσότερο αποδοτικό. Το πρώτο κρίσιμο τεστ αληθείας είναι ο προϋπολογισμός του 2012. Αν δεν προσέξουμε, μπορεί να είναι το τελευταίο. Η σωτηρία έχει το τίμημά της!