Δημοσιεύτηκε η έκθεση του International Crisis Group σχετικά με την ελληνοτουρκική διένεξη στο Αιγαίο. Στην έκθεση επισημαίνονται κάποια σημεία που θεωρούνται ως και «κλειδιά» ώστε να επιλυθεί μία και καλή το όποιο πρόβλημα υπάρχει με τη Τουρκία στο Αιγαίο. Τα σημεία αυτά κρύβουν ορισμένες παγίδες που πρέπει να προσεχθούν, να συζητηθούν και να δοθεί η πρέπουσα σημασία.

Σημείο πρώτο: Η Τουρκία επίσημα θέτει τέλος στις υπερπτήσεις πάνω από ακατοίκητα ελληνικά νησιά. Η Ελλάδα δεσμεύεται να προχωρήσει σε αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου με το που επιτευχθεί και επικυρωθεί μια περιεκτική συμφωνία με την Τουρκία που θα αφορά το Αιγαίο, σύμφωνα με δεσμεύσεις στις οποίες είχε προβεί σε μια σειρά προηγούμενων συνθηκών. Η Τουρκία δεσμεύεται να προχωρήσει σε ταυτόχρονη διάλυση του Τέταρτου Στρατού της ή σε μετεγκατάστασή του μακριά από το Αιγαίο.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ακούγεται η συγκεκριμένη πρόταση. Στις 10 Μαρτίου 1996 (λίγο μετά τη κρίση των Ιμίων) η εφημερίδα «Μακεδονία» αποκάλυψε πως ο τότε Υπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, σε συνέντευξή του στην τουρκική τηλεόραση έκανε λόγο για αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου εφόσον η Άγκυρα αποσύρει την τέταρτη στρατιά από τα μικρασιατικά παράλια.

Σύμφωνα πάντα με το τότε δημοσίευμα οι αντιδράσεις ήταν πολλές με συνέπεια το κλίμα για τον τότε υπουργό Εξωτερικών να είναι ιδιαίτερα βαρύ και κάποιοι από τους κόλπους της τότε κυβέρνησης να ζητήσουν την αποπομπή του.

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΠΟΣΤΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΗΣΙΩΝ;

Η αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών δεν μπορεί να θεωρηθεί ως κίνηση ίδια ή ισόρροπη της απόσυρσης της τέταρτης τουρκικής Στρατιάς από τα Μικρασιατικά παράλια προς την ενδοχώρα. Και αυτό γιατί η τέταρτη Στρατιά μπορεί να επαναπροωθηθεί σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα σε αντίθεση με τα ελληνικά νησιά που είναι πολύ δύσκολο να επανδρωθούν όπως πρέπει άμεσα.

Σχετικά με την αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών έχει γράψει πολλές φορές ο κος Δημήτριος Κουλουμπής.

Στις 14 Ιανουαρίου δημοσιεύτηκε στο φιλικό http://www.strategyreport.gr ένα από τα σχετικά του άρθρα:

Μία προσεκτική παρατήρηση στον χάρτη της γεωγραφικής θέσης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, αλλά και γενικότερα της γεωπολιτικής θέσης των δύο χωρών, είναι κάτι παραπάνω από επαρκής για να κατανοήσουμε τους λόγους που η τουρκική διπλωματία διεκδικεί την αποστρατικοποίηση των νησιών, αλλά κυρίως να αντιληφθούμε την στρατιωτική απειλή που ελλοχεύει για τα νησιά μας και ακολούθως για την ενδοχώρα. Σε ενδεχόμενη ελληνοτουρκική σύρραξη, το κύριο θέατρο των επιχειρήσεων θα είναι ο ευρύτερος χώρος του Αιγαίου και δευτερευόντως η Θράκη και η Κύπρος. Και αυτό, διότι η γεωγραφική θέση εν προκειμένω, ορίζει αναπόφευκτα το πεδίο όπου θα κριθεί ο πόλεμος, ακόμα κι αν η Ελλάδα είχε αποφασίσει να κρατήσει για τον εαυτό της τον ρόλο του επιτιθέμενου. Επίσης, η περιορισμένη διάρκεια των εχθροπραξιών που επιτείνει τον στόχο για την όσο το δυνατόν ταχύτερη δημιουργία τετελεσμένων, καθώς και η στρατηγική σημασία του Αιγαίου Πελάγους για την Τουρκία, προεξοφλούν το πεδίο όπου θα διεξαχθεί και κριθεί η έκβαση του ελληνοτουρκικού πολέμου.

Γεωστρατηγικά, η Ελλάς έχει να αντιμετωπίσει ένα σημαντικό συγκριτικό μειονέκτημα. Η Τουρκία αποτελείται κατά 97% από μία συμπαγή γεωγραφική ενότητα μήκους έως και 1500 χλμ, ενώ μόλις 3% της συνολικής της επικράτειας διαχωρίζεται από τον γεωγραφικό αυτό κορμό (Αν. Θράκη, Ίμβρος, Τένεδος). Απέναντι σ’ αυτόν τον ολότμητο όγκο, η Ελλάδα αντιπαραβάλει το Αν. Αιγαίο και τα Δωδεκάνησα, δηλαδή, χιλιάδες νησιά (κατοικημένα και μη), νησίδες και βραχονησίδες όπου απέχουν κυριολεκτικά ελάχιστα από τη μικρασιατική ακτή και εκατοντάδες χλμ από την ελληνική ενδοχώρα. Το συγκριτικό μειονέκτημα της Ελλάδας έγκειται σ’ αυτήν ακριβώς την κατάτμηση της επικράτειάς της και στην αναγκαιότητα να υπερασπίσει αποτελεσματικά χιλιάδες «κομμάτια γης» με περιορισμένο έως ελάχιστο στρατηγικό βάθος και δυνατότητα ελιγμών. Επιπροσθέτως, η μορφή του σύγχρονου πολέμου -δικτυοκεντρικές, πληροφοριακές, ηλεκτρονικές και ταχυκίνητες-αεροναυτικές επιχειρήσεις-, και δη του επαπειλούμενου ελληνοτουρκικού, επιτείνει ως επί το πλείστον αυτό το γεωγραφικό μειονέκτημα.

Η γεωγραφική συνιστώσα, όμως, επιδράει καθοριστικά και στα επιτελικά σχέδια των δύο χωρών. Η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη το τακτικό της πλεονέκτημα -εγγύτητα στους στόχους, κατάτμηση των εχθρικών δυνάμεων και ασφαλής υποστήριξη από την ενδοχώρα- και πιθανότατα την πρωτοβουλία του πρώτου μαζικού πλήγματος, θα προσπαθήσει να δημιουργήσει τετελεσμένα καθ’ όλο το μήκος του Αιγαίου, επιδιώκοντας αρχικά τον κατακερματισμό των ελληνικών δυνάμεων και κατόπιν τη συγκέντρωση μεγάλου όγκου και ισχύς πυρός στα σημεία-στόχους, ώστε να καταστεί ιδιαίτερα πιθανή και ταχεία η κατάληψη ελληνικών νησιών.

Πρώτα απ’ όλα, όμως, οι τουρκικές Ε.Δ. θα φροντίσουν να αμβλύνουν το δικό τους τακτικό μειονέκτημα, που δεν είναι άλλο από την έγκαιρη έξοδο του στόλου τους από τους ναυστάθμους και την πλεονεκτική ανάπτυξή του στις θαλάσσιες οδούς του Αιγαίου. Το ιδιότυπο καθεστώς του Αιγαίου με την ύπαρξη διεθνών χωρικών υδάτων ανάμεσα στα ελληνικά νησιά επιτρέπει στο TDK την έξοδό του στο κεντρικό και βόρειο Αιγαίο και το ναυτικό αποκλεισμό ελληνικών νησιών, καθοριστικής σημασίας παράγοντα για την απομόνωση νησιών και θαλάσσιων χώρων (εδώ ακριβώς έγκειται και η κύρια αμυντική συνδρομή της άσκησης του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ.).

Ο αποκλεισμός των νησιών, όμως, προϋποθέτει πέραν του ελέγχου των θαλάσσιων οδών, την αεροπορική υπεροχή στην περιοχή-στόχο, καθώς και τον τοπικό αποκλεισμό των επικοινωνιών, ώστε να νεκρώσει η παροχή υποστήριξης και πληροφοριών προς και από τη στοχευθείσα περιοχή. Ακόμα κι αν η μάχη στους αιθέρες για την αεροπορική υπεροχή παραμένει αμφίβολη, η ΤΗΚ θα επιδιώξει την τοπική αεροπορική υπεροχή στις επιλεχθείσες περιοχές εμπλέκοντας αυξημένο αριθμό μαχητικών.

Την απομόνωση των νησιών θα ακολουθήσουν σφοδροί αεροπορικοί βομβαρδισμοί και εκτεταμένη χρήση Πυροβολικού από τα τουρκικά παράλια, ώστε ν’ ανοίξει ο δρόμος για συνδυασμένες αποβατικές επιχειρήσεις δια αέρος και θαλάσσης. Ο Τoυρκικός Στρατός έχει καταβάλλει φιλόδοξες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια για τη δημιουργία ενός πολύ ισχυρού Πυροβολικού Μάχης. Θανάσιμη απειλή για τα νησιά μας αποτελούν οι κινεζικής κατασκευής πολλαπλοί εκτοξευτές ρουκετών WS-1, ο τακτικός βαλλιστικός πύραυλος επιφανείας-επιφανείας B611 βεληνεκούς 150 χλμ., oι Πολλαπλοί Εκτοξευτές Πυραύλων (ΠΕΠ) MLRS με τους πυραύλους ATACMS, αλλά και οι τουρκικής κατασκευής ΠΕΠ T-122 και TR-107.

Καθοριστικό ρόλο στις επιχειρήσεις κατάληψης των νησιών θα διαδραματίσουν τα ελικόπτερα -επιθετικά και μεταφορικά- και οι ειδικές δυνάμεις. Το περιβάλλον του Αιγαίου είναι ιδανικό για τη διεξαγωγή αεροκίνητων και αεραποβατικών επιχειρήσεων με τη χρήση επίλεκτων δυνάμεων, σκοπός των οποίων θα είναι η δημιουργία αεροπρογεφυρωμάτων στα μετόπισθεν της νησιωτικής άμυνας, ενώ αν πρόκειται για κάποιο μικρό νησί η αεραποβατική επιχείρηση μπορεί να στοχεύει και στην κατάληψή του. Η δυνατότητα του κάθετου ελιγμού που προσφέρει η χρήση των ελικοπτέρων καθίσταται ιδιαίτερα αποτελεσματική στα νησιωτικά περιβάλλοντα, κάτι που θα εκμεταλλευθεί φυσικά ο αντίπαλος. Προς αυτόν τον σκοπό, οι τουρκικές Ε.Δ. διαθέτουν έναν μεγάλο και σύγχρονο στόλο μεταφορικών και επιθετικών που αναμένεται να χρησιμοποιηθούν κατά κόρον σε όλα τα στάδια της εισβολής.

Κρίσιμος αναμένεται να είναι και ο ρόλος των Ειδικών Δυνάμεων στο θέατρο του Αιγαίου. Η εγγύτητα των τουρκικών ακτών επιτρέπει τη διενέργεια ειδικών επιχειρήσεων δια αέρος και θαλάσσης και μάλιστα με την ευχέρεια πολλαπλών εναλλακτικών τρόπων κρούσης. Βασικοί στόχοι των τουρκικών ειδικών δυνάμεων θα είναι η προετοιμασία του εδάφους πριν την απόβαση, η διενέργεια δολιοφθορών σε σημαντικούς στόχους όπως σταθμούς επικοινωνίας και ραντάρ, μονάδες Πυροβολικού, αεροδρόμια, λιμένες, οδικές αρτηρίες, καθώς και η διενέργεια ψυχολογικών επιχειρήσεων ώστε να δημιουργηθεί μία ζοφερή κατάσταση για τους αμυνόμενους.

EΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΤΡΟΠΗ

Ποια, όμως πρέπει να είναι η ελληνική αντίδραση; Θα αποτελούσε μέγα στρατηγικό λάθος η αυτοπαγίδευση των ελληνικών δυνάμεων στα γεωστρατηγικά μειονεκτήματα της περιοχής, επιδιώκοντας μόνο την «άμυνα επί του πάτριου εδάφους». Η κρίση των Ιμίων κατέδειξε δραματικά ότι η πολιτική ηγεσία συγχέει τον «αμυντικό χαρακτήρα» του πολέμου με την «αμυντική διεξαγωγή» του. Άλλο η αμυντική στρατηγική ως πολιτική επιλογή και άλλο η αμυντική στρατηγική ως πολεμική επιλογή. Το πρώτο δεν συνεπάγεται το δεύτερο, ενώ η υιοθέτηση του δευτέρου οδηγεί επ’ ακριβώς σε συντριπτική ήττα.

Η Ελλάδα πρέπει να απαγκιστρωθεί από αμυντικοπαθείς λογικές και «ισοδύναμα τετελεσμένα». Ο μόνος τρόπος να κερδηθεί ο πόλεμος από τον αμυνόμενο είναι η επίθεση. Επίθεση σφοδρή, ενιαία και ολοκληρωτική. Η άμυνα επί των σημείων, προϋποθέτει σαφή ποιοτική και ποσοτική υπεροχή, κάτι που φυσικά δεν ισχύει στην περίπτωσή μας. Ο στόχος των ελληνικών Ε.Δ. πρέπει να είναι η έγκαιρη συντριβή του στρατιωτικού δυναμικού του εχθρού, το καίριο πλήγμα στις παραγωγικές δυνατότητές του που ως επί το πλείστον συγκεντρώνονται στη δυτική Τουρκία και που θα παραλύσει την χώρα για πολλά χρόνια και τέλος η κατάκτηση εδαφών στο ευνοϊκό για ‘μας μέτωπο της Θράκης ως αντιστάθμισμα της πιθανής απώλειας ελληνικών νησιών. Η προάσπιση ακατοίκητων νησιών και βραχονησίδων πρέπει να περάσει σε δευτερεύουσα μοίρα.

Ωστόσο, η χώρα μας πρέπει πάση θυσία να προασπίσει τα νησιά του Αν. Αιγαίου που έχουν τεράστια στρατηγική αξία. Και επειδή ο καλύτερος τρόπος να υπερασπιστείς έναν χώρο είναι να μην πολεμήσεις πάνω σ’ αυτόν, πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθεί κάθε σκέψη περί αμυντικής τακτικής. Οι ΕΕΔ οφείλουν να αντιληφθούν έγκαιρα την απειλή μέσω της δημιουργίας ενός εκτεταμένου και ισχυρού δικτύου πληροφοριών (δορυφόροι, επίγεια και εναέρια ραντάρ, μυστικές υπηρεσίες) και να αντιμετωπίσουν κάθε αποβατική επιχείρηση εν τη γένεση της. Προς αυτόν τον σκοπό πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω οι δυνάμεις Πυροβολικού με σύγχρονα ραντάρ, πυραύλους επιφανείας-επιφανείας μεγάλου βεληνεκούς για καταστροφικά πλήγματα στην τουρκική ενδοχώρα, σύγχρονα ΠΕΠ και αυτοκινούμενα πυροβόλα. Επίσης, καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσουν τα επιθετικά ελικόπτερα για την προσβολή της αποβατικής επιχείρησης εν πλω, αλλά και τα μεταφορικά ελικόπτερα για την ενίσχυση των αμυνομένων. Η συμβολή της Π.Α. είναι το κλειδί για την αποτροπή της εισβολής, όμως, τις πρώτες ώρες των εχθροπραξιών δεν είναι καθόλου βέβαιη η επαρκής συνδρομή της στις επίγειες και ναυτικές δυνάμεις. Έτσι προκύπτει η ανάγκη δημιουργίας ναυτικής αεροπορίας, αλλά και ανάγκη εφαρμογής παλλαϊκής άμυνας.

Η επιτυχής διεξαγωγή του πολέμου στο δύσκολο περιβάλλον του Αιγαίου έναντι ενός ισχυρού και αποφασισμένου αντιπάλου αποτελεί πραγματικά ηράκλειο άθλο για τις ΕΔ. Η ενδελεχής μελέτη της απειλής και η σοβαρή προετοιμασία εν καιρώ ειρήνης, καθώς και η ευφυής στρατηγική εν καιρώ πολέμου είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να μην ξαναζήσει ο Ελληνισμός μία νέα εθνική τραγωδία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το ζήτημα της αποστρατικοποίησης των νήσων του Αιγαίου, αποτελεί άλλη μία ψηφίδα στο μωσαϊκό, άλλο ένα βήμα προς τον στρατηγικό στόχο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ο στόχος δεν είναι άλλος παρά η κατάκτηση του μισού Αιγαίου από τους «προαιώνιους» εχθρούς και η οικονομική και ενεργειακή εκμετάλλευση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων, του φυσικού αερίου και των πολύτιμων μεταλλευμάτων που κρύβει το Αιγαίο Πέλαγος. Η ολική αμφισβήτηση του παρόντος status quo μέσω της αμφισβήτησης εναέριου, θαλάσσιου και χερσαίου χώρου για το σχηματισμό μιας ουδέτερης ζώνης (no man’s buffer zone) είναι το πρώτο μεγάλο βήμα για την επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού.

Κάθε διεκδίκηση της Άγκυρας πρέπει να λογίζεται ως άλλος ένας επιμέρους στόχος και κάθε νίκη της στη διπλωματική σκακιέρα ως άλλη μία αφορμή για εντατικοποίηση της τουρκικής επεκτατικότητας εις βάρος της Ελλάδας.

Η αποδοχή εκ μέρους μας «εκκρεμουσών συνοριακών διαφορών» με την Τουρκία αποτελεί στρατηγικό σφάλμα της εξωτερικής μας πολιτικής, ακριβώς επειδή προσφέραμε έτσι τη δυνατότητα στην τουρκική διπλωματία να νομιμοποιήσει τις διεκδικήσεις της στα μάτια της διεθνούς κοινότητας.

Μία διαπραγμάτευση για το στρατιωτικό καθεστώς των νήσων θα αποτελέσει άλλο ένα στρατηγικό σφάλμα της ελληνικής διπλωματίας, ενώ το ενδεχόμενο μερικής ή ολικής αποστρατικοποίησης των ακριτικών νησιών μας θα ανοίξει ουσιαστικά τη σύγχρονη κερκόπορτα του Ελληνισμού, αυτήν τη φορά για την άλωση του Αιγαίου.

Εν κατακλείδι, κάθε εξέταση του ζητήματος της αποστρατικοποίησης των νήσων, οφείλει να λαμβάνει υπ’ όψιν δύο κρίσιμους παραμέτρους: πρώτον, την επιδίωξη των διεθνών συμφερόντων και της Άγκυρας για την εκμετάλλευση του πλούτου του Αιγαίου και τον γεωπολιτικό έλεγχό του, δεύτερον, την ικανότητα και αποφασιστικότητα της Τουρκίας για στρατιωτική επέμβαση και κατάληψη ελληνικών νησιών.

Ο ελληνικός λαός και η ηγεσία του, λοιπόν, οφείλουν να αποφασίσουν εάν επιθυμούν οι επόμενες γενεές να απολαμβάνουν ένα Αιγαίο ελληνικό και εκμεταλλεύσιμο οικονομικά από την πατρίδα μας ή εάν προτιμούν το μοίρασμα και τη συνεκμετάλλευση.

ΟΙ ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΧΑΓΗΣ

Στις 27 Νοεμβρίου 2010 δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ” απόρρητο έγγραφο με τίτλο: “Απεικόνιση των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο”. Την ανάλυση/μελέτη έκαναν για την εφημερίδα οι έγκριτοι δημοσιογράφοι κ. Σταύρος Λυγερός και κ. Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος. Πιο κάτω γίνεται αναφορά στη μυστική διπλωματία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αλλά και στις παγίδες που κρύβει μια ενδεχόμενη προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης λόγω των δικών μας διαχρονικών πολιτικών παραλείψεων.

Δεν είναι τυχαία η συνεχόμενη αναφορά του ΔΔΧ σε όλα τα σημεία της έκθεσης του International Crisis Group.

Σε πολύ πιο προχωρημένο στάδιο απ’ ό,τι αναγνωρίζει δημοσίως η κυβέρνηση Πα­πανδρέου βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις Ελλάδας – Τουρκίας για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο Αι­γαίο και στην Ανατολική Με­σόγειο. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από πρόσφατο (1η Νοεμβρίου) άκρως απόρρη­το έγγραφο της Δ1 Διεύθυν­σης του υπουργείου Εξωτε­ρικών (ΟΗΕ, διεθνείς οργα­νισμοί και διασκέψεις), τα κυριότερα αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύει σήμερα ο «Κόσμος του Επενδυτή».

Το έγγραφο με τίτλο «Απεικό­νιση των ορίων της ελληνι­κής υφαλοκρηπίδας στην Ανα­τολική Μεσόγειο» έχει αποδέκτη τον Α’ γενικό διευθυντή (αρμόδιος για τις Πολιτικές Υποθέσεις) κ. Τρύφω­να Παρασκευόπουλο και κοινοποι­είται στο γραφείο του υπουργού κ. Δημήτρη Δρούτσα.

Συντάχθηκε για να απαντήσει σε ερωτήματα που έ­χουν εγερθεί στην πορεία των ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών γεγονός που επιτρέπει την ε­ξαγωγή συμπερασμάτων για τη βά­ση και το περιεχόμενο των διμερών διαπραγματεύσεων. Η πρώτη αποκάλυψη είναι ότι η τουρκική πλευρά απαιτεί η διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο να είναι ξεχωριστή από τη διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Δεν πρόκειται για διαδικαστικό ζήτημα. Ουσιαστικά, η Άγκυρα επιχειρεί να αποσυνδέσει το νησιώτικο σύμπλεγμα του Καστελόριζου από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα και να το εμφανίσει σαν αποκομμένες νησίδες, οι οποί­ες επικάθονται σε τουρκική υφαλοκρηπίδα, προκειμένου να αμφισβη­τήσει το νομικό δικαίωμα αυτών των νησιών να έχουν δική τους υφαλο­κρηπίδα και Αποκλειστική Οικονο­μική Ζώνη (ΑΟΖ). Ας σημειωθεί ότι η γεωγραφική θέση του Καστελόριζου και της Στρογγυλής επηρεάζει καθοριστικά τα οριακής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Για την α­κρίβεια (όπως φαίνεται και στον συνημμένο χάρτη), επιτρέπει στην Ελλάδα να διεκδικήσει την εκμε­τάλλευση μια μεγάλης θαλάσσιας έ­κτασης, στο υπέδαφος της οποίας υπάρχουν σοβαρότατες ενδείξεις πως βρίσκονται πλούσια κοιτάσμα­τα πετρελαίου και φυσικού αερίου.

ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ

Το εν λόγω έγγραφο εκφράζει κατη­γορηματική αντίθεση στο ενδεχόμε­νο ξεχωριστής διαπραγμάτευσης για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Πηγές που είναι σε θέση να γνωρίζουν ισχυρί­ζονται ότι η κατηγορηματική αυτή θέση αλλά και μια σειρά ακόμα θέσεις που εκφράζονται στο έγγραφο έχουν ενοχλήσει τον γενικό διευθυντή Πο­λιτικών Υποθέσεων και τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Εξωτερι­κών κ. Ιωάννη-Αλέξιο Ζέππο. Σύμφωνα πάντα με τις ίδιες πληροφορίες, οι δύο ανωτέρω αξιωματούχοι ήθελαν ανεπίσημες απαντήσεις και όχι μια αναλυτική έγγραφη και τεκμη­ριωμένη απάντηση, η οποία εκ των πραγμάτων δημιουργεί υπηρεσιακό προηγούμενο. Αυτό δεν θα είχε ση­μασία εάν η ελληνική πλευρά ήταν α­ποφασισμένη να απορρίψει κατηγο­ρηματικά την τουρκική απαίτηση για ξεχωριστή διαπραγμάτευση, όπως και άλλες απαιτήσεις. Καλό θα ήταν επ’ αυτού να υπάρξει επίσημη απάντηση από το υπουργείο Εξωτερικών.

Από το κείμενο, εμμέσως πλην σαφώς, τεκμηριώνεται ότι η όλη δια­πραγμάτευση διεξάγεται επί της βα­σικής διεκδίκησης της Τουρκίας, που είναι η άρνηση αναγνώρισης του δι­καιώματος των νησιών να έχουν υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Η Άγκυρα επι­διώκει να επιβάλει ως βάση της διαπραγμάτευσης την αρχή της «ευθυδικίας», η οποία παρακάμπτει στις γε­νικές αρχές του Δικαίου της Θάλασ­σας. Το έγγραφο δίνει τεκμηριωμέ­νη απάντηση, επικαλούμενο την υ­φιστάμενη νομολογία και τις διαφο­ροποιήσεις που έχουν σημειωθεί στον τρόπο αντιμετώπισης τέτοιων ζητημάτων από το Διεθνές Δικαστήριο.

ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ

Μεγάλη εντύπωση προξενεί το γε­γονός ότι, ενώ η Τουρκία κινητο­ποιεί κάθε είδους πραγματικό, πο­λιτικό και νομικό όπλο, μεγιστο­ποιώντας τις διεκδικήσεις της, η ελληνική πλευρά συμπεριφέρεται με εγκληματική αμέλεια, αν πρόκει­ται μόνο για αμέλεια. Είναι απολύ­τως ενδεικτικό ότι δεν έχει περά­σει στην ελληνική νομοθεσία τον σύγχρονο ορισμό της υφαλοκρηπίδας, που έχει προκύψει από τη Συν­θήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας. Αν και έχει όχι μόνο εθνικό συμ­φέρον, αλλά και σχετική συμβατι­κή υποχρέωση, διατηρεί μέχρι σή­μερα τον πολύ πιο περιοριστικό ο­ρισμό του 1958, ο οποίος περιορί­ζει την υφαλοκρηπίδα μέχρι το ση­μείο που το βάθος φθάνει τα 200 μέ­τρα. Ας σημειωθεί ότι ο αντιπρόε­δρος της κυβέρνησης Θεόδωρος Πάγκαλος επικαλέσθηκε προσφά­τως τον εθνικά ασύμφορο και νομικά ξεπερασμένο αυτόν ορισμό, γεγονός που εκ των πραγμάτων αποδυνα­μώνει την ελληνική διαπραγμα­τευτική θέση.

Μία δεύτερη «αμέλεια» είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει υποβάλει χάρτες με τα υποθετικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ, παρ’ ότι η Υδρογραφική Υπηρεσία του Γενικού Επι­τελείου Ναυτικού έχει ετοιμάσει τέ­τοιους χάρτες. ‘Έχει υποβάλει μόνο τις συμφωνίες με την Ιταλία και την Αλβανία, οι οποίες αφορούν το Ιόνιο. Είναι αξιοσημείωτο ότι για τις υπό­λοιπες θαλάσσιες περιοχές υπάρ­χουν χάρτες της Ευρωπαϊκής Ένω­σης και χάρτες τρίτων χωρών, οι οποίοι απεικονίζουν τα υποθετικά ό­ρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, χρησιμοποιώντας την αρ­χή της μέσης γραμμής.

Στο έγγραφο διατυπώνεται η γενική εκτίμηση ότι η πάγια ελληνική θέση είναι νομικά ισχυρή. Το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ρητά ότι δεν έχουν δικαίωμα υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ μόνο οι ακατοίκητοι «βρά­χοι». Σ’ ορισμένες περιπτώσεις έχει υιοθετηθεί και η αρχή της αναλογι­κότητας, η οποία περιορίζει την υ­φαλοκρηπίδα απομονωμένων νησί­δων, όταν η εφαρμογή του κανόνα της μέσης γραμμής προκαλεί μεγά­λη δυσαναλογία στην κατανομή της υφαλοκρηπίδας μεταξύ μιας νησίδας και του παρακείμενου ηπειρω­τικού κράτους.

Ήταν στοιχειώδες η Ελλάδα να εισέλθει σ’ αυτές τις διαπραγματεύ­σεις, διεκδικώντας όσα της εξασφα­λίζει η ευνοϊκότερη ερμηνεία του Δι­καίου της Θάλασσας. Αντ’ αυτού, ει­σήλθε με μειωμένες απαιτήσεις. Για­τί έχει ουσιαστικά αποδεχθεί αιγια­λίτιδα ζώνη πολλαπλού εύρους και όχι 12 μιλίων, όπως της επιτρέπει το διεθνές δίκαιο; Γιατί διαπραγματεύ­εται περιορισμούς στην υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ και δεν αφήνει το Διεθνές Δικαστήριο να προσαρμόσει τα όρια, εάν και όπου αυτό κρίνει αναγκαίο;

Ουσιαστικά, έτσι όπως διεξάγε­ται η διαπραγμάτευση, αφορά μόνο ελληνικά δικαιώματα και οδηγεί, σχεδόν αναπόφευκτα, σε απεμπό­ληση ενός μέρους τους. Για να έχει νόημα μια τέτοια διαπραγμάτευση, θα έπρεπε να έχει τεθεί ως προκαταρκτικός όρος η εγκατάλειψη εκ μέρους της Τουρκίας της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών», με βάση την οποία όχι μόνο αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία σ’ έναν απροσ­διόριστο αριθμό νησίδων, αλλά και ορισμένες εξ αυτών τις χαρακτηρί­ζει ρητά τουρκικές (π.χ. το κατοι­κημένο Αγαθονήσι). Εάν δεν ακυ­ρωθεί η αμφισβήτηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας, είναι ε­θνικά βλαπτική και πρακτικά αδύ­νατη η διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.

ΤΑ ΚΑΙΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ

«Στο πλαίσιο της oριoθέτησης των θαλάσσιων ζωνών με την Τουρκία, δεν είναι σκόπιμο να γίνεται διάκριση μεταξύ της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου και της υφαλοκρηπίδας της Ανατολικής Μεσογείου, όπως επιδιώκεται από την τουρκική πλευρά …

Τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας επί της υφαλοκρηπίδας της Ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει να ενταχθούν στη συνολική διαπραγμάτευση (ή δικαστική επίλυση της διαφοράς) με την Τουρκία.

Ενδεχόμενη δε αποσπασματική εξέταση της υφαλοκρηπίδας του Καστελόριζου δεν θα είναι προς όφελος της Χώρας … Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι σχεδόν βέβαιη η αναγνώριση “μειωμένης επήρειας” στο Καστελόριζο, ενώ θα έχει χαθεί το διαπραγματευτικό χαρτί των χωρικών υδάτων, αλλά και το ενδεχόμενο “συμψηφισμού” με τις διεκδικήσεις μας στο Αιγαίο».

«Το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου, το οποίο αποτελείται συνολικά από 13 νησιά, νησίδες και βράχους, δεν είναι απομονωμένο – γεωγραφικά και διοικητικά ανήκει στα Δωδεκάνησα. Αυτή η πραγματικότητα αποτυπώνεται στην οριοθετική γραμμή του ιταλοτουρκικού Πρακτικού του Δεκεμβρίου του 1932, το οποίο συμπληρώνει την ιταλοτουρκική συμφωνία της Άγκυρας της 4ης Ιανουαρίου 1932, οριοθετώντας τα χωρικά ύδατα της Δωδεκανήσου με τις απέναντι ακτές της Aνατoλίας».

«Για λόγους πρακτικούς, είναι ορθότερο να αντιμετωπίζονται ως ενιαίο σύνολο τα θαλάσσια όρια της Ελλάδας με την Τουρκία από τις εκβολές του Έβρου μέχρι το Καστελόριζο».

«Οσον αφορά τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο, όλο το ανατολικό όριο επηρεάζεται από την νήσο Στρογγυλη του συμπλέγματος του Καστελόριζου … Η Ελλάδα και η Κύπρος θα έχουν κοινά όρια υφαλοκρηπίδας μόνον εάν η οριοθετική γραμμή της ελληνοτουρκικής υφαλοκρηπίδας χαραχθεί με βάση τη μέση γραμμή μεταξύ των τουρκικών ακτών και της νήσου Στρογγύλης.»

«Δεδομένης της γενικότητας της διατύπωσης του άρθρου 83 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά και λόγω των διακυμάνσεων της νομολογίας και της αντίληψης των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων ότι κάθε υπόθεση αποτελεί ένα unicum, δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί με ακρίβεια η επήρεια που θα απoδoθεί στο σύμπλεγμα του Καστελόριζου σε ενδεχόμενη δικαστική επίλυση της διαφοράς oριoθέτησης με την Τουρκία».

ΑΙΓΙΑΛΙΤΙΔΑ ΖΩΝΗ

«Το δικαίωμα στην αιγιαλίτιδα ζώνη υπερισχύει καταρχήν του δικαιώματος σε υφαλοκρηπίδα, έτσι ώστε να μην τίθεται ζήτημα περιορισμού της αιγιαλίτιδας ζώνης λόγω αλληλοεπικάλυψης με την υφαλοκρηπίδα γειτονικού κράτους, όπως υποστηρίζει η Τουρκία» (σ.σ. Η Τουρκία, δηλαδή, επιδιώκει να μειώσει την αιγιαλίτιδα ζώνη ελληνικών νησιών, με το επιχείρημα ότι επικάθονται σε τουρκική υφαλοκρηπίδα!)

ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΘΟΛΟΓΙΑ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ

«Έχει ενοποιηθεί το εθιμικό με το συμβατικό δίκαιο της oριoθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ … Η έννοια των “σχετικών περιστάσεων” (που δικαιολογούν την εφαρμογή της αρχnς της ευθυδικίας) λειτουργεί ως εξαίρεση στην αρχή της ίσης απόστασης (μέσης Γραμμής), που έχει καθιερωθεί πλέον ως κλασική μέθοδος oριoθέτησης».

«’Εχει απoκρυσταλλωθεί η μεθοδολογία oριoθέτησης. Σε πρώτο στάδιο χαράσσεται προσωρινά η γραμμή της ίσης απόστασης και στην συνέχεια εξετάζεται η ύπαρξη τυχόν περιστάσεων που επιβάλλουν τη μετατόπιση της γραμμής, προκειμένου να επιτευχθεί ένα δίκαιο αποτέλεσμα. Ειδικότερα ως προς τις περιπτώσεις κρατών με αντικείμενες ακτές, το Διεθνές Δικαστήριο έχει αποδεχθεί ήδη από το 1985 στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας Λιβύης – Μάλτας ότι η χάραξη της μέσης γραμμής αποτελεί καταρχήν τη δίκαιη λύση. Ωστόσο, στην πρόσφατη απόφασή του στην υπόθεση Θαλάσσιας Οριοθέτησης στην Μαύρη Θάλασσα, το Δικαστήριο προσέθεσε ένα τρίτο στάδιο στη διαδικασία oριoθέτησης, στο πλαίσιο του οποίου απέδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην έννοια της “αναλογικότητας”, δηλαδή της αναλογίας μεταξύ του μήκους των ακτών και της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που αντιστοιχεί σε κάθε κράτος … Η εν λόγω αναβάθμιση του κριτηρίου της αναλογικότητας δημιουργεί προβληματισμό, ενώ μειώνει ακόμα περισσότερο τον βαθμό προβλεψιμότnτας».

«Περισσότερο από το 1/3 των εθνικών νομοθεσιών σχετικά με την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ προβλέπουν ότι, εκκρεμούσης της oριoθέτησης, τα εξωτερικά όρια των εν λόγω ζωνών προσδιορίζονται βάσει της αρχής της ίσnς απόστασης».

ΓΙΑ ΤΙΣ «ΑΜΕΛΕΙΕΣ» ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ

«Η ελληνική υφαλοκρηπίδα στο σύνολό της έχει απεικονισθεί χαρτογραφικά σε θεματικούς χάρτες μελετών της Υδρογραφικής Yπnρεσίας του ΓΕΝ, όπως αυτά καθορίζονται βάσει της αρχής της ίσης απόστασnς … Με εξαίρεση την οριοθετική γραμμή της υφαλοκρηπίδας του Ιονίου βάση της ελληνοιταλικής συμφωνίας του 1977, δεν έχουν κατατεθεί τα όρια της ελληνικής υφαλoκρηπίδας σε διεθνείς οργανισμούς. Το ίδιο ισχύει και για τα όρια των ελληνικών χωρικών υδάτων, τα οποία, ωστόσο, αποτυπόνωνται από το 2006 και εφεξής σε επίσημoυς ελληνικούς ναυτικούς χάρτες».

«Σύμφωνα με το άρθρο 16(1) της Σύμβασnς για το Δίκαιο της θάλασσας, τα παράκτια κράτη οφείλουν να απεικονίζουν σε ναυτικoύς χάρτες μεγάλης κλίμακας, αφενός τις ευθείες γραμμές βάσnς και τις ειδικές περιπτώσεις παρέκλισης από την “κανονική γραμμή βάσης” (όπως κλείσιμο των κόλπων) για μέτρηση του εύρους της αιγιαλίτηδας ζώνης και τα όρια που προκύπτουν από αυτές και, αφετέρου, τη χάραξη της οριοθετικής γραμμής της αιγιαλίτιδας ζώνης με γειτονικά κράτη. Τα παράκτια κράτη υποχρεούνται να προσδώσουν επαρκή δημοσιότητα στους εν λόγω χάρτες και να καταθέσουν αντίγραφό τους n πίνακα των σχετικών γεωγραφικών συντεταγμένων στον γενικό γραμματέα των Η.Ε. Η Ελλάδα δεν έχει υιοθετήσει σύστημα ευθειών βάσης, παρά το γεγονός οτι οι όροι που ισχύουν εθιμικά από το 1951 και ενσωματώθηκαν στη Σύμβαση συντρέχουν σε πολλές περιοχές της Χώρας … Aντίστοιχη υπoχρέωσn προβλέπεται στο άρθρο 84 της Σύμβασnς σχετικά με την απεικόvιση εξωτερικού ορίου και τη χάραξη της oριoθετικής γραμμής της υφαλοκρηπίδας … Θα πρέπει να σημειωθεί οτι στο άρθρο 75 της Σύμβασnς πρoβλέπεται αντίστoιχη ρύθμισn για το εξωτερικό όριο και την οριοθέτηση της ΑΟΖ».

«Παρά το γεγονός ότι δεν έχουν κατατεθεί επίσημα στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, οι γεωγραφικές συντεταγμένες του ανατολικού ορίου στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν γνωστοποιηθεί στη νορβηγική και την αμερικανική πλευρά στο πλαίσιο διαμαρτυριών μας για τη διενέργεια θαλασσίων ερευνών στην περιοχή. Έχουν εγχειρισθεί σχετικοί χάρτες και γεωγραφικές συντεταγμένες στην Αίγυπτο και στη Λιβύη, αντιστοίχως στο πλαίσιο των διμερών διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών».

ΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ

«Η ελληνική νομοθεσία εξακολουθεί να αναφέρεται στα κριτήρια της Σύμβασης της Γενεύης για την υφαλοκρηπίδα (1958), δηλαδή το κριτήριο του ισοβαθούς των 200 μέτρων και το κριτήριο της εκμετάλλευσης για τον προσδιορισμό του εξωτερικού ορίου της υφαλοκρηπίδας. Αντίθετα, n Σύμβαση, η οποία σύμφωνα με τη ρητή διάταξη του άρθρου 311(1) “υπερισχύει των Συμβάσεων της Γενεύης της 29nς Απριλίου του 1958 για το Δίκαιο της Θάλασσας”, προβλέπει ότι νομικός τίτλος,επί της υφαλοκρηπίδας εντός του ορίου των 200 ν. μιλίων είναι το κριτήριο της απόστασης. Την εθιμική υπόσταση του εν λόγω κανόνα έχει αποδεχθεί n διεθνής νομολογία ήδη από τη δεκαετία του 1980 … Θα ήταν σκόπιμο να εναρμονισθεί n ελληνική νομοθεσία με τις διατάξεις (της Σύμβασης), υιοθετώντας τον ευμενέστερο για τα ελληνικά συμφέροντα ορισμό ως υφαλοκρηπίδας βάσει του κριτηρίου της απόστασης. Το ίδιο ισχύει και για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, εφόσον n ελληνική νομοθεσία απλώς παραπέμπει στους κανόνες του διεθνούς δικαίου, χωρίς ουδεμία αναφορά στην αρχή της ίσης απόστασης … Στην απόφαση Οριοθέτησης μεταξύ των Μπαρμπάντος και του Τρινιντάντ και Τομπάγκο, το Διεθνές Δικαστήριο απέδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην εθνική νομοθεσία των διαδίκων κρατών στο πλαίσιο της αποσαφήνισις των θέσεών τους ως προς τη μέθοδο οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ».

«Κατά την πρόσφατη ερευνητική δραστηριότητα του αμερικανικού ωκεανογραφικού πλοίου R/V NAUTILUS, καταστήσαμε σαφές στην αμερικανική πλευρά οτι δεν δύναται να διενεργήσει έρευνες στα υποθαλάσσια όρη του Αναξίμανδρου χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών, εφόσον n προτεινόμενη περιοχή διεξαγωγής των ερευνών περιελάμβανε και περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας … Η αμερικανική πλευρά επαναπροσδιόρισε τις περιοχές διεξαγωγής των ερευνών, γεγονός που επιβεβαίωσε n αμερικανική πρεσβεία με ρηματική διακοίνωση».